Cơ sở dữ liệu đất đai: Nền móng cho quản trị hiện đại và phát triển bền vững

“Việc hoàn thiện cơ sở dữ liệu đất đai không còn đơn thuần phục vụ công tác quản lý hành chính, mà đang trở thành một phần hạ tầng số quốc gia. Nó là nền móng cho mọi hoạt động điều hành, hoạch định chính sách và phát triển bền vững”, ông Huy nhấn mạnh.

Một hệ thống dữ liệu đất đai đầy đủ, đồng bộ sẽ mang lại nhiều lợi ích thiết thực. Trước hết là thúc đẩy tính minh bạch cho thị trường bất động sản. Khi thông tin về quyền sở hữu, mục đích sử dụng, tình trạng pháp lý hay giá trị thực của đất đai được công khai và cập nhật liên tục, tình trạng đầu cơ, thổi giá hay lũng đoạn thị trường sẽ từng bước bị đẩy lùi. Điều này không chỉ tạo niềm tin cho nhà đầu tư mà còn củng cố công bằng cho người dân, những chủ thể trực tiếp tham gia và chịu ảnh hưởng từ các chính sách đất đai.

Mặt khác, dữ liệu đất đai chính xác là tiền đề để tăng cường nguồn thu từ đất, một trong những nguồn lực công quan trọng. Định giá đúng sẽ giúp Nhà nước thu được nguồn thuế, phí và lệ phí công bằng, minh bạch từ đấu giá, giao đất có thu tiền hoặc thuế sử dụng đất. Không chỉ vậy, một hệ thống dữ liệu hoàn chỉnh còn giúp tăng hiệu quả phối hợp chính sách giữa các lĩnh vực như quy hoạch đô thị, xây dựng hạ tầng, phát triển kinh tế xã hội hay triển khai an sinh.

“Chúng ta đang hướng tới một nền kinh tế xanh, thông minh, dựa trên dữ liệu. Cơ sở dữ liệu đất đai, nếu làm tốt, sẽ đóng vai trò như ‘xương sống’ cho chính phủ số và nền kinh tế số, một yêu cầu sống còn chứ không còn là lựa chọn”, ông Huy nói.

Tuy nhiên, để xây dựng được một hệ thống dữ liệu như vậy trong thời gian ngắn là một bài toán không dễ giải. Thực tế hiện nay, chất lượng hồ sơ địa chính giữa các địa phương rất không đồng đều. Nhiều địa phương vẫn lưu trữ hồ sơ giấy, thậm chí là thông tin thiếu, sai lệch hoặc không có dữ liệu gốc. Đây là rào cản lớn trong việc số hóa và tích hợp vào hệ thống chung. Đồng thời, tình trạng “mạnh ai nấy làm” giữa các cơ quan quản lý cũng khiến dữ liệu bị phân mảnh, thiếu liên kết và không thể khai thác một cách hiệu quả.

Bên cạnh đó, các địa phương cũng đang đối mặt với nhiều hạn chế về nguồn lực. Từ cán bộ kỹ thuật chưa được đào tạo bài bản, cho đến kinh phí hạn chế dành cho công tác số hóa, nhất là ở các vùng sâu, vùng xa. Cùng với đó là yêu cầu cao về bảo mật và tiêu chuẩn hóa dữ liệu, nếu không được đáp ứng đầy đủ, có thể dẫn đến rủi ro về an toàn thông tin trong quá trình vận hành.

Theo ông Huy, để vượt qua các thách thức này, cần triển khai đồng bộ một số giải pháp trọng tâm. Trước tiên là chuẩn hóa và số hóa toàn bộ dữ liệu địa chính, từ ranh giới thửa đất, hiện trạng sử dụng cho đến quy hoạch sử dụng đất và quyền sở hữu. Công việc này cần đi kèm với kiểm định chất lượng để đảm bảo độ tin cậy và tính sử dụng lâu dài.

Tiếp đến, mô hình quản lý dữ liệu nên được thiết kế theo hướng “tập trung – phân tán”. Nghĩa là dữ liệu được quản lý thống nhất ở cấp Trung ương, nhưng vẫn cho phép địa phương cập nhật linh hoạt, từ đó bảo đảm tính kiểm soát và tính chủ động trong thực thi.

Ngoài ra, cần đầu tư mạnh cho đào tạo và nâng cao năng lực kỹ thuật số của cán bộ cơ sở, đồng thời đẩy mạnh hợp tác công – tư để tận dụng nguồn lực xã hội hóa, nhất là từ khu vực công nghệ. Một khi dữ liệu đất đai được liên thông với các cơ sở dữ liệu quốc gia khác như dân cư, thuế, tài sản, hệ thống sẽ hình thành một “hệ sinh thái dữ liệu” phục vụ cho cả quản lý nhà nước lẫn người dân và doanh nghiệp.

Đặc biệt, khi Luật Đất đai sửa đổi năm 2024 yêu cầu xây dựng Bảng giá đất hàng năm, bám sát thị trường và dựa trên dữ liệu thực tế, thì vai trò của cơ sở dữ liệu đất đai lại càng nổi bật. “Không có dữ liệu chính xác, minh bạch thì việc định giá đất dễ rơi vào cảm tính, dẫn đến méo mó thị trường và mất công bằng xã hội,” ông Huy cảnh báo. Dữ liệu đầy đủ còn là điều kiện để áp dụng các mô hình định giá tự động bằng công nghệ, giảm thiểu sự can thiệp chủ quan và rút ngắn thời gian xác định giá.

Xa hơn nữa, cơ sở dữ liệu đất đai sẽ là nền tảng quan trọng để nghiên cứu và triển khai các chính sách lớn như đánh thuế bất động sản, một hướng đi đang được nhiều quốc gia áp dụng để điều tiết thị trường và tăng thu ngân sách một cách bền vững. Để làm được điều này, cần xác định rõ ai đang sở hữu gì, sở hữu bao nhiêu, giá trị là bao nhiêu... điều mà chỉ một hệ thống dữ liệu đất đai liên thông với dữ liệu thu nhập, hộ tịch, tài sản mới có thể đảm bảo.

“Cơ sở dữ liệu đất đai không chỉ là công cụ kỹ thuật, mà là trụ cột chính sách. Nó tạo điều kiện để Nhà nước quản lý hiệu quả, để người dân được đối xử công bằng và để thị trường vận hành minh bạch”, ông Huy khẳng định.

Về lâu dài, ông đề xuất cần thể chế hóa rõ ràng trách nhiệm cập nhật dữ liệu giữa các cơ quan từ cấp xã đến trung ương; áp dụng quy chuẩn chung trong lưu trữ, khai thác dữ liệu; và đặc biệt là xây dựng khung pháp lý đủ mạnh để bảo vệ an toàn, quyền riêng tư dữ liệu, đồng thời thúc đẩy chia sẻ dữ liệu liên ngành.

“Cơ sở dữ liệu đất đai, nếu được thiết kế và vận hành tốt, sẽ là ‘trục số’ liên kết toàn bộ hệ thống tài nguyên quốc gia cả về vật chất lẫn thông tin. Đây chính là nền tảng để Việt Nam chuyển mình sang một giai đoạn phát triển mới minh bạch hơn, công bằng hơn và hiệu quả hơn,” ông Nguyễn Quang Huy kết luận.

Đình Khương