Top 10 sự kiện ngân hàng nổi bật năm 2022

1. Nhiều chính sách xoay quanh vấn đề trái phiếu và tín dụng

Năm 2022 ngành ngân hàng nổi lên những vấn đề xoay quanh trái phiếu và tín dụng. Vì vậy, một trong những sự kiện ngân hàng nổi bật năm qua là các chính sách hình thành từ câu chuyện tín dụng.

Đầu tiên, Tổ chức tín dụng (TCTD) chỉ được mua trái phiếu doanh nghiệp khi tỷ lệ nợ xấu dưới 3%. Cụ thể, theo Thông tư 16/2021/TT-NHNN có hiệu lực từ ngày 15/01/2022 và thay thế Thông tư 22/2016/TT-NHNN, Thông tư 15/2018/TT-NHNN, TCTD chỉ được mua trái phiếu doanh nghiệp khi TCTD đó có tỷ lệ nợ xấu dưới 3% theo kỳ phân loại gần nhất của Ngân hàng Nhà nước (NHNN) về phân loại tài sản có, mức trích, phương pháp trích lập dự phòng rủi ro và việc sử dụng dự phòng để xử lý rủi ro trong hoạt động đối với TCTD trước thời điểm mua trái phiếu doanh nghiệp.

Ngoài ra, TCTD không được mua trái phiếu doanh nghiệp trong các trường hợp: Trái phiếu doanh nghiệp phát hành trong đó có mục đích để cơ cấu lại các khoản nợ của chính doanh nghiệp phát hành; trái phiếu doanh nghiệp phát hành trong đó có mục đích để góp vốn, mua cổ phần tại doanh nghiệp khác; trái phiếu doanh nghiệp phát hành trong đó có mục đích để tăng quy mô vốn hoạt động.

TCTD không được bán trái phiếu doanh nghiệp cho công ty con của mình, trừ trường hợp TCTD là bên nhận chuyển giao bắt buộc bán trái phiếu doanh nghiệp cho ngân hàng thương mại được chuyển giao bắt buộc. Chi nhánh ngân hàng nước ngoài không được mua trái phiếu chuyển đổi, trái phiếu kèm chứng quyền.

Thứ hai, sửa quy định về cho vay đặc biệt với TCTD được kiểm soát đặc biệt.

Cụ thể, NHNN ban hành Thông tư 13/2022/TT-NHNN sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư số 08/2021/TT-NHNN quy định về cho vay đặc biệt đối với TCTD được kiểm soát đặc biệt. Thông tư 13 đã bổ sung, sửa đổi một số quy định liên quan đến giá trị tài sản bảo đảm, tỷ lệ quy đổi tài sản bảo đảm. Trong đó, đối với giấy tờ có giá, tỷ lệ bằng tỷ lệ tối thiểu giữa giá trị giấy tờ có giá và số tiền cho vay có bảo đảm cầm cố giấy tờ có giá của NHNN đối với TCTD theo quy định trong từng thời kỳ. Đối với tài sản bảo đảm theo quy định, tỷ lệ bằng 120%.

Trường hợp có tài sản bảo đảm không đáp ứng đủ các điều kiện dẫn đến tổng giá trị quy đổi của các tài sản bảo đảm đủ điều kiện thấp hơn số dư nợ gốc vay đặc biệt thì bên đi vay phải hoàn thành việc thực hiện quy định để tổng giá trị quy đổi của các tài sản bảo đảm đủ điều kiện không thấp hơn số dư nợ gốc vay đặc biệt, trong thời hạn 10 ngày làm việc, kể từ ngày tổng giá trị quy đổi của các tài sản bảo đảm đủ điều kiện thấp hơn số dư nợ gốc đặc biệt.

Trong trường hợp bên đi vay đã sử dụng hết tài sản bảo đảm quy định, bên đi vay có thể dùng tài sản khác làm tài sản bảo đảm để vay đặc biệt, gia hạn vay đặc biệt đối với các khoản vay đặc biệt còn dư nợ như: Thế chấp quyền đòi nợ phát sinh từ khoản cấp tín dụng của bên đi vay đối với khách hàng (trừ TCTD); thế chấp quyền tài sản là khoản lãi phải thu phát sinh từ khoản cấp tín dụng của bên đi vay đối với khách hàng (trừ TCTD).

Thông tư 13 có hiệu lực từ ngày 28/10/2022. Kể từ ngày này, đối với khoản vay đặc biệt phát sinh từ ngày 27/10/2021 và còn số dư đến ngày Thông tư có hiệu lực thi hành, trên cơ sở áp dụng tỷ lệ quy đổi tài sản bảo đảm quy định tại Thông tư, TCTD được sử dụng tài sản bảo đảm đang thế chấp tại NHNN để tiếp tục vay đặc biệt, bảo đảm tổng giá trị quy đổi của các tài sản bảo đảm đủ điều kiện không thấp hơn tổng số tiền vay đặc biệt.

Thứ ba, quy định mới về lãi suất rút trước hạn tiền gửi tại ngân hàng. Cụ thể, Thông tư 04/2022/TT-NHNN về áp dụng lãi suất rút trước hạn tiền gửi tại tổ chức tín dụng (TCTD), chi nhánh ngân hàng nước ngoài có hiệu lực từ ngày 01/08/2022.

Theo đó, trong trường hợp rút toàn bộ tiền gửi, các TCTD áp dụng mức lãi suất tối đa bằng mức lãi suất tiền gửi không kỳ hạn thấp nhất của TCTD đó cho khách hàng và/hoặc theo loại đồng tiền đã gửi tại thời điểm rút trước hạn tiền gửi.

Còn rút trước hạn một phần tiền gửi, mức lãi suất phần rút trước hạn sẽ tính như trường hợp rút trước hạn toàn bộ tiền gửi. Đối với phần tiền gửi còn lại, TCTD áp dụng mức lãi suất đang áp dụng đối với khoản tiền gửi mà khách hàng rút trước hạn một phần.

2. Ngân hàng tăng tốc chuyển đổi số, thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt

Đối với ngành Ngân hàng, chuyển đổi số không còn là lựa chọn, mà là yêu cầu bắt buộc, là hướng đi chiến lược nhằm giúp cạnh tranh hiệu quả và phát triển bền vững. 

Đến nay tốc độ tăng trưởng về giao dịch thanh toán di động bình quân hàng năm đạt hơn 90%; nhiều dịch vụ ngân hàng đã có thể được sử dụng hoàn toàn trên kênh số như: Mở tài khoản thanh toán, thẻ ngân hàng, chuyển tiền, gửi tiết kiệm...; nhiều ngân hàng Việt Nam có trên 90% giao dịch trên kênh số; gần 70% người trưởng thành có tài khoản thanh toán; khoảng 1,1 triệu tài khoản mobile-money đã được mở, khoảng 60% trong đó được mở tại khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa...

Năm 2022, Sacombank đã ký kết hợp tác với liên danh Temenos – HiPT trong việc triển khai Nền tảng Ngân hàng Hợp kênh (Omnichannel). Sự kiện này là bước tiến quan trọng nhằm cung cấp trải nghiệm vượt trội cho khách hàng, tăng cường năng lực kỹ thuật số và thúc đẩy mục tiêu số hóa toàn diện của Sacombank.

Hay tại KienLongBank, ứng dụng Mobile Banking KienlongBank Plus được vinh dự đón nhận giải thưởng tại Lễ trao giải thưởng “Chuyển đổi số Việt Nam” với hạng mục “Sản phẩm, Dịch vụ, Giải pháp chuyển đổi số tiêu biểu”. Sự kiện là một hoạt động thiết thực nhằm hưởng ứng ngày Chuyển đổi số quốc gia 10/10 và tháng Tiêu dùng số.

Thời gian tới, ngành ngân hàng tiếp tục ứng dụng công nghệ để cung ứng các sản phẩm, dịch vụ theo hướng lấy khách hàng làm trọng tâm và nâng cao trải nghiệm cho khách hàng làm mục tiêu chính.

Tại sự kiện “Ngày không tiền mặt” hồi tháng 6/2022, Thống đốc Nguyễn Thị Hồng chia sẻ: “Từ những nỗ lực của toàn ngành, thực tế thời gian qua hoạt động chuyển đổi số ngân hàng đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận, đặc biệt là hoạt động thanh toán, mang lại những lợi ích thiết thực cho người dân, doanh nghiệp”.

 3. Loạt ngân hàng “thay tướng”

Năm 2022, vấn đề nhân sự cấp cao của LienVietPostBank, SCB,… là một trong những sự kiện ngân hàng nổi bật nhận được sự quan tâm của giới đầu tư, cổ đông và thị trường. Việc củng cố đội ngũ lãnh đạo cấp cao hứa hẹn sẽ giúp các ngân hàng sớm có những bước tăng trưởng tốt trong thời gian tới.

Cụ thể, những ngày cuối năm 2022, ngân hàng LienVietPostBank chính thức có Chủ tịch mới, không ai khác là ông Nguyễn Đức Thụy (bầu Thụy) thay cho ông Huỳnh Ngọc Huy (SN 1966) xin từ nhiệm theo nguyện vọng cá nhân. Như vậy, sau gần hai năm giữ chức vụ Phó Chủ tịch HĐQT, ông Nguyễn Đức Thụy đã chính thức được bầu làm Chủ tịch HĐQT của LienVietPostBank. Cũng cùng thời điểm này, NamABank chính thức bầu ông Trần Ngô Phúc Vũ làm chủ tịch HĐQT nhiệm kỳ 2021 – 2026.

Đầu tháng 12, ông Phạm Toàn Vượng giữ chức vụ Tổng giám đốc Agribank thời hạn 5 năm. Tương tự, ngân hàng TPBank đã quyết định chính thức tái bổ nhiệm ông Nguyễn Hưng làm Tổng Giám đốc. Theo đó, ông Nguyễn Hưng sẽ tiếp tục đảm đương vị trí quan trọng tại TPBank trong nhiệm kỳ thứ 3, từ năm 2022 đến 2027 sau khi đã có văn bản chấp thuận của NHNN.

Đặc biệt tại ngân hàng SCB, vào tháng 10/2022, sau khi bị NHNN cho vào diện “kiểm soát đặc biệt” nhằm ổn định hoạt động thì SCB chính thức “thay máu” toàn bộ lãnh đạo cấp cao. Cụ thể, Giám đốc Vietinbank TP.HCM là ông Vũ Anh Đức giữ chức Chủ tịch HĐQT của SCB; các ông Phạm Quang Tiến, Võ Văn Bửu, Trang Nhân Hậu và Lý Thành Phương cùng giữ chức Thành viên HĐQT của SCB kể từ ngày 14/10.

Ngoài ra, tại ĐHĐCĐ vào tháng 4/2022, ông Đỗ Quang Hiển tiếp tục lựa chọn làm Chủ tịch HĐQT ngân hàng SHB thêm 5 năm. Đồng thời, một “nữ tướng” được bổ nhiệm giữ chức vụ Quyền Tổng Giám đốc SHB kể từ ngày 20/7/2022 là bà Ngô Thu Hà.  Tương tự, HDBank cũng bổ nhiệm ông Byoung giữ chức Chủ tịch HĐQT từ ngày 29/4.

Trước đó, vào tháng 2/2022, Eximbank chính thức bầu bà Lương Thị Cẩm Tú - thành viên Hội đồng quản trị giữ chức vụ Chủ tịch HĐQT Eximbank nhiệm kỳ VII (2020-2025) thay cho ông Yasuhiro Saitoh. Đến tháng 9/2022, Eximbank tiếp tục bổ nhiệm lại ông Trần Tấn Lộc làm Tổng Giám đốc ngân hàng sau hơn 2 năm bỏ trống. Như vậy, chỉ trong vòng ba năm, vị trí Chủ tịch Eximbank nhiều lần đổi chủ. Từ 2019 đến nay, vị trí Chủ tịch Eximbank được chuyển qua lại, từ ông Lê Minh Quốc sang bà Lương Thị Cẩm Tú, ông Cao Xuân Ninh cho tới ông Yasuhiro Saitoh - đại diện của cổ đông SMBC.

Hay tại Ngân hàng Quốc Dân (NVB), tuy không thay “ghế nóng” chủ tịch nhưng từ đầu năm 2022 đến nay cũng liên tiếp biến động nhân sự cấp cao. Lần gần đây nhất là bổ nhiệm hai Phó Tổng Giám đốc mới đều là những nhân sự có kinh nghiệm lâu năm trong lĩnh vực tài chính ngân hàng, đồng thời miễn nhiệm chức Phó Tổng Giám đốc của bà Dương Thị Lệ Hà theo đề xuất cá nhân.

4. Ba đợt nới room tín dụng đầy bất ngờ

Năm 2022 có một đặc thù là năm phục hồi sau đại dịch, do đó, nhu cầu vốn đã tăng tốc mạnh trong giai đoạn đầu năm. Vì vậy nhiều nhà băng đã dùng gần hết hạn mức tăng trưởng tín dụng của mình trong nửa đầu năm 2022 do NHNN cấp. Đến tháng 9/2022, 18 ngân hàng thương mại tiếp tục được cấp thêm hạn mức tăng trưởng tín dụng chiếm khoảng 80% tín dụng hệ thống. Với hạn mức tín dụng mới, tổng tăng trưởng tín dụng sẽ đạt khoảng 13% vào cuối năm, tiệm cận với mục tiêu 14% của NHNN.

Trong đợt cấp tín dụng này, NHNN đã ưu tiên các NHTM có cơ cấu tín dụng lành mạnh (tỷ trọng cho vay các phân khúc rủi ro như bất động sản và trái phiếu doanh nghiệp thấp và/hoặc tỷ trọng cho vay bán lẻ cao), tham gia cơ cấu lại các tổ chức tài chính yếu kém, chất lượng tài sản lành mạnh và tỷ lệ an toàn vốn (CAR) cao - đơn cử như MB, Agribank... Đáng chú ý, Sacombank được hạn mức cao nhất là 4%, cao hơn kỳ vọng của thị trường.

Cả hai đợt nới "room" tín dụng kịp thời của NHNN trong 9 tháng đầu năm đã tạo động lực cho các ngân hàng. Đặc biệt, ngay từ đầu năm, NHNN luôn nhất quán chủ trương không nới room tín dụng quá 14% năm nay nhằm kiểm soát lạm phát và ổn định vĩ mô. Tuy nhiên, diễn biến ngày 5/12 rõ ràng là một ‘cú bẻ lái’ ngoạn mục, đầy bất ngờ của nhà điều hành.

Theo đó, ngày 5/12 NHNN đã quyết định nới room tín dụng lần 3 thêm khoảng 1,5-2% cho toàn hệ thống các TCTD. Nguyên tắc điều chỉnh tăng chỉ tiêu tín dụng cho các TCTD theo hướng, các TCTD có thanh khoản tốt hơn, lãi suất thấp hơn sẽ được tăng trưởng tín dụng cao hơn.

Phó Thống đốc NHNN Đào Minh Tú cho biết, với mức tăng 1,5-2% tương đương với 240.000 tỷ đồng được cung ứng thêm cho nền kinh tế. Đến thời điểm hiện nay, tăng trưởng tín dụng 12,2%. Như vậy, room tín dụng mà theo phân bổ chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng 14% vẫn còn 1,8%, cộng gần 2% tăng thêm thì có khoảng 3,8% room tín dụng cho thời gian tới. Có thể nói là dư địa khá lớn cho các NHTM cung ứng vốn cho các doanh nghiệp, nền kinh tế.

Như vậy, NHNN đã tăng hạn mức tín dụng cả năm 2022 từ định hướng 14% lên mức 15,5 - 16%, tương đương tăng khoảng 200.000 tỷ đồng so với trước đó.

Theo ông Đào Minh Tú, việc phân bổ tín dụng lần này có thể được xem là một trong những chính sách khuyến khích các ngân hàng tập trung huy động vốn và giảm lãi suất, tạo điều kiện rất thuận lợi, tích cực kể cả về nguồn vốn, lãi suất cho doanh nghiệp, cho các dự án, chương trình cần thiết của nền kinh tế.

Tại họp báo triển khai nhiệm vụ ngành Ngân hàng năm 2023, Phó Thống đốc NHNN Đào Minh Tú cho biết: Tính đến ngày 21/12, tín dụng toàn nền kinh tế đạt trên 11,78 triệu tỷ đồng, tăng 12,87% so với cuối năm 2021, tăng 13,96% so với cùng kỳ năm ngoái.

5. Lần đầu tiên lãi suất điều hành tăng 2 lần liên tiếp sau 11 năm

Sau 9 tháng xoay xở bằng nhiều nguồn lực để giữ lãi suất điều hành nhằm hỗ trợ nền kinh tế phục hồi sau đại dịch, cuối cùng NHNN đã buông “thành trì” lãi suất trước áp lực ngày càng tăng từ Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed).

Tiếp sau đó, ngày 25/10/2022, NHNN tăng lãi suất tái cấp vốn từ 5,0%/năm lên 6,0%/năm; lãi suất tái chiết khấu từ 3,5%/năm lên 4,5%/năm; lãi suất cho vay qua đêm trong thanh toán điện tử liên ngân hàng và cho vay bù đắp thiếu hụt vốn trong thanh toán bù trừ của NHNN đối với TCTD từ 6,0%/năm lên 7,0%/năm. Bên cạnh đó, NHNN cũng điều chỉnh tăng các mức trần lãi suất tiền gửi dưới 1 tháng từ mức 0,5%/năm lên 1,0%/năm; tiền gửi kỳ hạn 1 đến dưới 6 tháng từ 5,0% lên 6,0%/năm.

Do đó, từ ngày 23/9, NHNN đã tăng các loạt lãi suất điều hành và trần lãi suất tiền gửi dưới 6 tháng thêm 1 điểm % – đây là lần đầu tiên cơ quan quản lý tiền tệ nâng lãi suất điều hành kể từ tháng 5/2011. Mức điều chỉnh 1 điểm % cao hơn nhiều dự báo của thị trường và tương đối lớn so với các quyết định trước đó thể hiện sự quyết liệt và mang tính phòng thủ cao của nhà điều hành.

NHNN cho biết việc điều chỉnh tăng lãi suất điều hành nhằm đón đầu định hướng tăng lãi suất của Fed trong thời gian tới, qua đó góp phần giải tỏa bớt áp lực lên tỷ giá và thị trường ngoại hối, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô và kiểm soát lạm phát.

Ngay sau khi quyết định tăng lãi suất của NHNN có hiệu lực cùng với động thái nới room tín dụng, lãi suất huy động tại loạt ngân hàng bắt đầu những chuỗi ngày tăng nóng. Xuất hiện nhiều ngân hàng đưa lãi suất tiết kiệm lên mức 12%/năm. Đáng nói, lãi suất huy động tăng đã đẩy lãi suất cho vay lên mặt bằng mới đến 15 – 16%/năm.

Hiệp Hội Ngân hàng Việt Nam (VNBA) cho biết, mặt bằng lãi suất huy động ở thị trường 1 vẫn rất cao. Tính đến ngày 14/12/2022, lãi suất huy động kỳ hạn từ 6 tháng đến dưới 12 tháng đa số dao động ở mức từ 6,1% - 8,3%/năm, có ngân hàng huy động lãi suất lên đến 11% (số tiền từ 1 tỷ đồng trở lên)… Như vậy, so với cuối năm 2021, nhìn chung, lãi suất huy động của hệ thống ngân hàng hiện nay đã tăng khoảng 3% - 4% ở các kỳ hạn trên 6 tháng và trên 12 tháng.

6. Ngân hàng đồng thuận đưa lãi suất huy động về dưới mức 9,5%/năm

Ngày 15/12, Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam họp bàn thống nhất các giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp phát triển sản xuất kinh doanh.

Ông Nguyễn Quốc Hùng, Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng cho rằng, việc tăng lãi suất huy động khiến chi phí đầu vào của tất cả các ngân hàng đều bị ảnh hưởng và tăng lên rất nhiều so với giai đoạn 9 tháng đầu năm 2022. Điều này tác động tiêu cực đến việc thực hiện các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, giảm lãi suất cho vay theo chỉ đạo của Chính phủ và NHNN; đồng thời, dẫn đến rủi ro gia tăng nợ xấu, lãi treo từ phía khách hàng.

Vì thực tế này, Hiệp hội Ngân hàng đã họp với các ngân hàng hội viên để kêu gọi thống nhất áp dụng mức lãi suất huy động tại các kỳ hạn tối đa 9,5%/năm (kể cả các khoản khuyến mại cộng lãi suất) để ổn định mặt bằng lãi suất huy động, đảm bảo an toàn thanh khoản hệ thống ngân hàng, đặc biệt trong những tháng cuối năm. Trên cơ sở đó, tiết giảm chi phí nhằm giảm lãi suất cho vay hỗ trợ doanh nghiệp.

Sau đó, hiệp hội này đã có Công văn số 454/HHNH-PLNV ngày 9/12/2022 báo cáo Thống đốc Ngân hàng Nhà nước kết quả cuộc họp và kiến nghị Thống đốc một số giải pháp hỗ trợ các ngân hàng thương mại liên quan đến hỗ trợ thanh khoản từ nay đến hết Tết Nguyên đán 2023; cùng đó, thống nhất mức lãi suất huy động tại các kỳ hạn tối đa 9,5%/năm, kể cả các khoản khuyến mại cộng lãi suất.

Ngày 22/12, Thống đốc NHNN phát đi công văn, trong đó nhấn mạnh sẽ theo dõi các trường hợp tổ chức tín dụng tiếp tục tăng lãi suất và có biện pháp xử lý. Sau động thái của NHNN, hàng loạt ngân hàng thương mại thực hiện giảm mạnh lãi suất huy động, xuống dưới mức 9,5%/năm như VPBank, SHB, SCB,…

7. Chưa đầy 1 tháng, NHNH giảm giá bán USD 4 lần liên tiếp

Năm 2022, giá đồng USD tăng lên mức cao nhất trong gần 20 năm qua. Tính từ đầu năm năm 2022 đến cuối tháng 10, NHNN đã 6 lần tăng giá bán USD. Đặc biệt, ngày 17/10, giá bán ra USD đã tăng vọt từ 23.925 VND lên 24.380 VND, tương đương mức tăng tới 455 VND. Đây là bước tăng mạnh chưa từng thấy của nhà điều hành trong nhiều năm qua. Đến ngày 24/10 tiếp tục lên 24.870 đồng/USD.

Quyết định trên đưa ra trong bối cảnh Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) liên tục điều chỉnh lãi suất điều hành với các bước tăng mạnh, khiến giá đồng USD leo thang trên thị trường thế giới. Tuy nhiên, sau đó chỉ trong vòng 1 tháng, NHNN đã 4 lần điều chỉnh giảm giá bán USD tại sở giao dịch, kéo tỷ giá USD/VND lao dốc trên các kênh giao dịch từ ngân hàng tới "chợ đen".

Cụ thể, ba lần giảm giá bán USD tại Sở Giao dịch NHNN diễn ra vào ngày 11/11, 18/11 và 25/11 với mức giảm 10 đồng/ lần. Đến ngày 9/12, tỷ giá USD bán giao ngay cũng được điều chỉnh giảm 10 đồng từ 24.840 đồng/USD xuống mức 24.830 đồng/USD.

Sau đó, ngày 21/12 vừa qua, NHNN tiếp tục giảm giá bán USD 50 đồng, xuống còn 23.780 đồng/USD và giữ nguyên giá mua ở mức 23.450 đồng. Đây là lần thứ 5 NHNN giảm giá bán USD và giảm mạnh hơn 4 lần trước.

Trong một báo cáo phân tích, Chứng khoán VNDirect dự báo, áp lực tỷ giá phần nào sẽ được giải tỏa từ giữa năm 2023 mặc dù sức mạnh đồng USD vẫn sẽ duy trì ở mức tương đối trong cả năm 2023. Sự chuyển dịch chính sách tiền tệ sang hướng trung lập hơn của FED từ giữa 2023 và dự trữ ngoại hối Việt Nam cải thiện sẽ chặn đà giảm giá của VND, đồng thời hé mở khả năng tỷ giá cuối năm 2023 sẽ giảm 1-2% so với mức hiện tại.

8. Ngoại trừ big 4, ngân hàng nhận chuyển giao bắt buộc được nới room ngoại lên 49%

Đây là nội dung dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 01/2014/NĐ-CP của Chính phủ về việc nhà đầu tư nước ngoài mua cổ phần của tổ chức tín dụng Việt Nam.

Cụ thể, dự thảo sửa đổi, bổ sung khoản 2 Điều 6 như sau: “Nhà đầu tư nước ngoài mua cổ phần trong trường hợp tổ chức tín dụng cổ phần chào bán cổ phần, phát hành cổ phần để tăng vốn điều lệ”.

Ngoài ra, dự thảo bổ sung khoản 6a vào sau khoản 6 Điều 7 về tỷ lệ room vốn ngoại. Theo đó, trong trường hợp đặc biệt để thực hiện phương án chuyển giao bắt buộc, Chính phủ quyết định tổng mức sở hữu cổ phần của các nhà đầu tư nước ngoài tại tổ chức tín dụng nhận chuyển giao bắt buộc vượt giới hạn quy định tại khoản 5 Điều này khi phê duyệt phương án chuyển giao bắt buộc, nhưng không vượt quá 49% vốn điều lệ của tổ chức tín dụng nhận chuyển giao bắt buộc.

Trong năm 2022, Vietcombank, MB, HDBank đã lấy ý kiến cổ đông về nhận chuyển giao bắt buộc. Trong khi đó, VPBank cũng đang trong quá trình lấy ý kiến cơ quan quản lý nhà nước về việc nhận chuyển giao bắt buộc một ngân hàng yếu kém. Các ngân hàng chuyển giao bắt buộc lần lượt là: CB, OCeanBank, DongABank và GPBank.

Như vậy, nếu dự thảo Nghị định trên được thông qua, MB, HDBank và VPBank có thể sẽ được nới room vốn ngoại lên tới 49%.

Riêng với nhóm ngân hàng có vốn nhà nước, dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 01/2014/NĐ-CP quy định, đối với tổ chức tín dụng có tỷ lệ sở hữu của Nhà nước trên 50% vốn điều lệ, phương án tăng vốn điều lệ thực hiện theo quy định của pháp luật về quản lý tài chính của doanh nghiệp nhà nước trước khi trình Đại hội đồng cổ đông thông qua.

Đồng thời, Phó thủ tướng Chính phủ Lê Minh Khái ký Quyết định 1479/QĐ-TTg ngày 29/11/2022 phê duyệt Kế hoạch sắp xếp lại doanh nghiệp nhà nước, doanh nghiệp có vốn nhà nước giai đoạn 2022 – 2025.

Trong đó, Agribank nằm trong danh sách cổ phần hóa giai đoạn này, tỷ lệ vốn Nhà nước dự kiến nắm giữ sau cổ phần hóa là trên 65%. Đối với VietinBank, Nhà nước tiếp tục duy trì tỷ lệ cổ phần nắm giữ là 64,46%.

Đối với 2 ngân hàng là BIDV và Vietcombank, Chính phủ sẽ thực hiện theo Đề án “Cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng gắn với xử lý nợ xấu giai đoạn 2021-2025” nêu tại Quyết định số 689/QĐ-TTg ngày 08/06/2022 của Thủ tướng Chính phủ và “Chiến lược phát triển ngành ngân hàng Việt Nam đến 2025, định hướng đến 2030" nêu tại Quyết định số 986/QĐ-TTg ngày 08/08/2018 của Thủ tướng Chính phủ, trong đó nêu rõ kế hoạch sắp xếp và tỷ lệ vốn dự kiến Nhà nước nắm giữ tại 02 ngân hàng.

9. Ngân hàng dồn dập mua lại trái phiếu trước hạn

Năm 2022, trái phiếu là một trong những vấn đề nóng thu hút sự quan tâm của nhà đầu tư. Theo dữ liệu từ Hiệp hội Thị trường trái phiếu Việt Nam (VBMA), tính từ đầu năm đến hết tháng 11/2022. nhóm ngân hàng vẫn dẫn đầu về giá trị phát hành với tổng giá trị đạt 136.371 tỷ đồng, tương đương 53,8% tổng giá trị phát hành.

Một xu hướng đáng chú ý trong năm 2022, nhất là vài tháng qua là việc các doanh nghiệp và ngân hàng đẩy mạnh mua lại trái phiếu trước hạn.

Trong một báo cáo mới đây, Bộ Tài chính nhận định, “sau vụ việc sai phạm của Tập đoàn Tân Hoàng Minh và Vạn Thịnh Phát, thị trường trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) đang gặp khó khăn khi khối lượng phát hành mới sụt giảm, nhà đầu tư bán lại trước hạn nhiều, khối lượng mua trái phiếu trước hạn lớn”. Trong đó, nhiều ngân hàng đã chi ra hàng chục nghìn tỷ mua lại trái phiếu trước hạn. Đây là động thái được quan tâm khi TPDN do ngân hàng phát hành luôn được đánh giá có độ an toàn cao hơn và thường được các chuyên gia nhận định là “không đáng lo”.

Theo báo cáo chuyên đề trái phiếu của FiinGroup cho biết, 10 tháng đầu năm giá trị mua lại TPDN đạt 143.440 tỷ đồng, tăng 41,9% so với cùng kỳ năm 2021, tập trung vào các trái phiếu cận đáo hạn. Nhóm ngân hàng có số lượng mua lại TPDN nhiều nhất chiếm 63,6% giá trị mua lại từ đầu năm, tương ứng 91.228 tỷ đồng. Trong đó, một số ngân hàng thương mại như BIDV, VIB, LienVietPostBank, TPBank, OCB,...mua lại lượng trái phiếu trước hạn với giá trị từ hàng nghìn tỷ đồng trở lên.

Theo giới chuyên môn, các ngân hàng được đánh giá là có độ uy tín và tình hình kinh doanh ổn định hơn so với các doanh nghiệp khác trên thị trường. TPDN do ngân hàng phát hành được đánh giá có độ an toàn cao hơn. Tuy nhiên, nếu so với các sản phẩm tiết kiệm ngân hàng thì trái phiếu lại có độ rủi ro cao hơn nhưng đổi lại, nhà đầu tư trái phiếu sẽ được hưởng mức lãi suất cao hơn so với gửi tiết kiệm ngân hàng.

Việc ngân hàng ồ ạt mua lại trái phiếu trước hạn trong năm 2022 còn có mục đích ổn định và củng cố lòng tin về năng lực tài chính bên phát hành trong bối cảnh về phía nhà đầu tư cũng có một bộ phận muốn bán trái phiếu trước hạn.

10. Kéo dài Nghị quyết 42 về xử lý nợ xấu đến hết 2023

Tại kỳ họp thứ 3 Quốc hội khóa XV, Thống đốc NHNN Nguyễn Thị Hồng cho biết, qua 5 năm triển khai, các mục tiêu của Nghị quyết số 42/2017/QH14 ngày 21/6/2017 về thí điểm xử lý nợ xấu của các TCTD (Nghị quyết 42) về cơ bản đã đạt được.

Cụ thể, Nghị quyết 42 đã tạo lập khuôn khổ pháp lý để xử lý các khoản nợ xấu, hỗ trợ các tổ chức tín dụng (TCTD) trong việc xử lý nợ xấu và duy trì tỉ lệ nợ xấu nội bảng dưới mức 2%. Nhờ đó, các TCTD có điều kiện hạ mặt bằng lãi suất cho vay, hỗ trợ doanh nghiệp và người dân, đặc biệt là trong giai đoạn chịu ảnh hưởng dịch Covid-19.

Lũy kế từ khi Nghị quyết 42 có hiệu lực (15/8/2017) đến ngày 31/12/2021, toàn hệ thống các TCTD đã xử lý được 380.200 tỷ đồng nợ xấu. Tuy vậy, sau thời gian áp dụng nợ xấu chưa xử lý theo Nghị quyết số 42 vẫn ở mức cao là 412.700 tỷ đồng. Tỷ lệ nợ xấu nội bảng, nợ bán cho VAMC và các khoản nợ tiềm ẩn thành nợ xấu ở mức cao (so với tổng dư nợ) là 6,31% (khoảng 813.000 tỷ đồng).

Chính phủ đánh giá Nghị quyết 42 là chính sách đúng đắn, giúp xử lý nợ xấu hiệu quả. Tuy nhiên, đến hết ngày 15/8/2022, toàn bộ cơ chế về xử lý nợ xấu theo nghị quyết này sẽ không được áp dụng. Việc này có thể dẫn tới khó khăn trong xử lý nợ xấu; không huy động được các nhà đầu tư trong, ngoài nước tham gia xử lý nợ xấu và cơ cấu lại các TCTD.

Chính vì vậy, tại kỳ họp thứ 3, Quốc hội khóa XV đã thống nhất kéo dài thời hạn áp dụng toàn bộ quy định của Nghị quyết số 42 từ ngày 15/8/2022 đến hết ngày 31/12/2023.

Trong thời gian thực hiện, Quốc hội đề nghị Chính phủ có giải pháp khắc phục những khó khăn còn tồn đọng, đồng thời chỉ đạo tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan, đơn vị gắn với trách nhiệm trong tổ chức thực hiện Nghị quyết, bảo đảm tính hiệu lực, hiệu quả.

Quốc hội đã giao Chính phủ nghiên cứu, đề xuất luật hóa các quy định về xử lý nợ xấu, tài sản bảo đảm của khoản nợ xấu cùng với việc rà soát, sửa đổi, bổ sung Luật Các tổ chức tín dụng; trình Quốc hội xem xét chậm nhất tại Kỳ họp thứ 5 (tháng 5/2023).

Việc Nghị Quyết 42 được kéo dài đến cuối 2023 là sự kiện ngân hàng nổi bật trong năm qua, được đánh giá như một biện pháp trong gói hỗ trợ kinh tế 2022 -2023, hướng tới tới nền kinh tế và ngành ngân hàng nói riêng.

Trang Bùi (t/h)