Bài học từ các vụ hoả hoạn nghiêm trọng tại thủ đô thời gian qua: “Phòng còn hơn chống”

Loạt "lỗ hổng" của loại hình "chung cư mini"

Từ lâu nay, nhà ở riêng lẻ được chủ đầu tư tự “nâng cấp” xây dựng thành chung cư mini diễn ra phổ biến tại các thành phố lớn. Vượt chiều cao, sai mật độ, phá vỡ quy hoạch đô thị, những sai phạm này đã được các cơ quan chức năng xác nhận, nhưng những công trình như vậy vẫn cứ "mọc" lên ngày càng nhiều, khiến cho việc quản lý gặp nhiều khó khăn.

Theo tìm hiểu, những năm gần đây, loại hình chung cư mini xuất hiện nhiều tại các quận, huyện trên địa bàn TP Hà Nội, nhất là các khu vực tập trung nhiều trường đại học lớn như Thanh Xuân, Hoàng Mai, Cầu Giấy, Bắc Từ Liêm, Nam Từ Liêm…

Các loại “chung cư mini” này được xây dựng trên diện tích nhỏ, nhiều căn nằm sâu trong ngõ ngách với quy mô từ 5 - 10 tầng, xen kẽ trong các khu dân cư, do tư nhân, doanh nghiệp tự đầu tư. Điều đáng nói, khi xin cấp phép xây dựng, đều đưa ra lý do ban đầu là nhà ở nhưng sau đó lại tự ý chuyển đổi mục đích sử dụng cho thuê hoặc bán căn hộ. Hầu hết chủ đầu tư đều cố gắng tận dụng tối đa quỹ đất, ít chú trọng làm lối thoát hiểm, cơ sở vật chất PCCC chỉ mang tính hình thức nên tiềm ẩn nguy cơ cháy nổ cao.

Mới đây, ngày 26/5/2024, xảy ra vụ hỏa hoạn thương tâm tại nhà ở gia đình và cho thuê để ở tại địa chỉ số 1 ngõ 43/98/31, phố Trung Kính, phường Trung Hòa, quận Cầu Giấy, Hà Nội khiến 14 người tử vong và 3 người bị thương.

Trước đó, vụ cháy “chung cư mini” trong hẻm 29/70 Khương Hạ (phường Khương Đình, quận Thanh Xuân, Hà Nội) vào đêm 12/9/2023 làm hơn 50 người thương vong. Chung cư này được thiết kế 10 tầng, diện tích hơn 200 m2 với hơn trăm người sinh sống. Trong đó có 1 tầng hầm để xe, 8 tầng căn hộ và 1 tầng tum. Mỗi tầng có 5 căn hộ với diện tích từ 35 - 56m2/căn, chủ yếu là sinh viên và hộ gia đình sinh sống.

Gần đây nhất là vụ cháy tại số nhà 207 Định Công Hạ, quận Hoàng Mai (Hà Nội) làm 4 người tử vong. Theo thông tin ban đầu, đám cháy khởi phát từ vị trí tầng 4 của ngôi nhà có 6 tầng và 1 tum. Từ tầng 1 đến tầng 3 của ngôi nhà dùng để kinh doanh thiết bị vệ sinh, sơn và vật liệu xây dựng. Tầng 4 và tầng 5 có ban công, tầng 6 được chủ nhà lắp khung kính, trên tum được quây kín "chuồng cọp".

Trước đó, để thắt chặt quản lý loại hình “chung cư mini”, đảm bảo điều kiện an toàn cháy nổ. Bộ Xây dựng đã có văn bản gửi các tỉnh, thành phố, yêu cầu UBND siết chặt quản lý trật tự xây dựng, đặc biệt là loại hình nhà ở riêng lẻ trá hình thành “chung cư mini”, thiết kế nhiều tầng, nhiều căn hộ ở kiểu khép kín, xây dựng sai phép, sai quy hoạch, tự ý nâng tầng, nâng chiều cao... và tự do mua bán chuyển nhượng.

Nhiều người đặt ra câu hỏi, tại sao hàng loạt vụ cháy “chung cư mini” liên tiếp xảy ra trên địa bàn nhưng tình trạng biến tướng thành “chung cư mini” vẫn mọc lên "như nấm'' và các vụ cháy vẫn liên tiếp xảy ra, gây thiệt hại về người và của nghiêm trọng thì trách nhiệm thuộc về ai?

Nguyên nhân từ đâu?

Theo Phòng Cảnh sát PCCC&CNCH Công an TP Hà Nội, thủ đô là nơi tập trung lượng lớn người lao động, học sinh, sinh viên làm việc và học tập. Tuy nhiên, công tác đảm bảo an toàn về PCCC đối với các khu nhà trọ, nhà ở riêng lẻ lại không được chủ cơ sở và người dân thật sự quan tâm, coi trọng nên tiềm ẩn nguy cơ cháy nổ.

Cụ thể, đa số nhà trọ nằm trong ngõ sâu, nhỏ hẹp, cách xa nguồn nước, không đảm bảo các điều kiện về an toàn PCCC&CNCH như lối ra thoát nạn, ngăn cháy lan, bố trí, sắp xếp vật dụng, hàng hóa, trang bị phương tiện chữa cháy…

Cùng với đó, hầu hết người thuê nhà cũng chưa nhận thức được những nguy cơ tiềm ẩn gây cháy nổ có thể gây hậu quả nghiêm trọng về người và tài sản. Ý thức chấp hành quy định pháp luật về PCCC của một số người dân còn hạn chế, thậm chí có thái độ thiếu hợp tác khi lực lượng chức năng tiến hành kiểm tra, nhắc nhở.

Đặc biệt là thái độ chủ quan, mất cảnh giác trong việc sử dụng các thiết bị sinh lửa, sinh nhiệt như thắp hương thờ cúng, đốt vàng mã, đun nấu, hút thuốc… và hệ thống điện bị đấu nối, câu móc, không thường xuyên kiểm tra, bảo dưỡng và thay thế thiết bị điện là một trong những nguyên nhân gây ra cháy nổ.

Những giải pháp cấp bách

Trao đổi với phóng viên PetroTimes, Thượng tá Đỗ Anh Quyến, Phó trưởng Công an quận Bắc Từ Liêm (Hà Nội) cho biết. Để đảm bảo an toàn PCCC và hạn chế mức thấp nhất thiệt hại về người và tài sản do cháy nổ tại các khu nhà trọ, đặc biệt tại các “chung cư mini” và nhà cao tầng, nơi có nhiều cư dân sinh sống thì công tác “phòng” phải được đặt lên hàng đầu.

Người dân, các hộ kinh doanh phải chấp hành nghiêm các quy định của pháp luật, thường xuyên tự kiểm tra, tuyên truyền nâng cao ý thức người thuê trọ về công tác PCCC. Đặc biệt, các dự án nhà ở cao tầng phải đủ điều kiện về PCCC thì mới cho người dân vào ở. “Mỗi cá nhân, hộ gia đình tại các khu trọ, nhà cho thuê để ở cần chủ động chuẩn bị các phương án thoát nạn cho bản thân và những người trong gia đình. Chuẩn bị sẵn thang, thang dây và các dụng cụ phá dỡ thông thường như búa, kìm cộng lực, xà beng… để thoát nạn khi có sự cố cháy xảy ra”, Thượng tá Quyến nhấn mạnh.

Cũng theo Thượng tá Đỗ Anh Quyến, loại hình “chung cư mi ni” này không nên để các loại xe dưới hầm, bởi thường thì nguyên nhân chính gây ra cháy nổ cũng từ các phương tiện này. Các xe máy thường không có liên hạn, nếu là xe cũ rất dễ xảy ra cháy nổ, khói của các loại xe này rất độc.

Ngoài ra, Thượng tá Đỗ Anh Quyến khuyến cáo, khu vực để ô tô, xe máy (tầng hầm, nửa hầm, tầng 1…) phải được ngăn cháy với khu vực ở, cầu thang bộ, thang máy và có lối thoát nạn riêng; bố trí ô tô, xe máy phải bảo đảm đúng số lượng, vị trí quy định, ngăn cách với nguồn lửa, nguồn nhiệt.

Cửa đi trên lối ra thoát nạn tại tầng 1 sử dụng cửa bản lề, trường hợp lắp đặt cửa cuốn, cửa trượt thì phải sử dụng loại cửa có cơ cấu tự thu, mở nhanh, có bộ lưu điện và bộ tời bằng tay để mở khi mất điện hoặc động cơ bị hỏng.

Bố trí lối ra khẩn cấp qua ban công hoặc lối gia các tầng, lối lên sân thượng hoặc mái dẫn đến khu vực lánh nạn tạm thời, lối ra trực tiếp qua các ô cửa sổ.

Đặc biệt, nếu sử dụng xe đạp điện, cần bố trí vị trí sạc ngăn cách với khu vực để xe sử dụng động cơ khác (ngăn cách bằng hành lang, lối đi hoặc không gian trống không có tải trọng cháy...).

Khi sạc điện không để xe, ắc quy, pin, bộ sạc bên trên hoặc gần các vật dụng, hàng hóa dễ cháy nổ, gần nguồn lửa, nguồn nhiệt, thiết bị sinh lửa, sinh nhiệt.

Trong quá trình sạc điện phải có người thường xuyên kiểm tra để kịp thời phát hiện, xử lý ngay khi có sự cố; khuyến cáo không nên sạc điện qua đêm. Cần bố trí cầu dao điện, áptômat, cầu chì... tại tủ điện cấp nguồn cho xe điện đảm báo đóng ngắt bằng tay khi xảy ra sự cố cháy nổ.

Trang bị phương tiện PCCC phải phù hợp với yêu cầu trang bị của nhà và công trình. Lưu ý trang bị, bố trí các phương tiện chữa cháy ban đầu (bình chữa cháy xách tay, bình chữa cháy xe đẩy, bình cầu treo...) tại các vị trí đảm bảo thuận tiện thao tác trong quá trình chữa cháy. Khuyến cáo và kiến nghị trang bị hệ thống cảnh báo cháy.

"Ngay từ đầu cần phải quản lý thật chặt các chủ đầu tư khi xây dựng công trình nhà ở riêng lẻ, nhiều khi chủ nhà không làm theo đúng giấy phép xây dựng, tự nâng tầng, biến tướng thành dạng “chung cư mini” để cho thuê, thậm chí để bán nên hệ lụy về sau là rất phức tạp…", Thượng tá Đỗ Anh Quyến nhấn mạnh.

Huy Tùng