Tiếc nhớ một thời thương cảng sầm uất

Một thời sôi động

Từ đầu thế kỷ XIX, Bao Vinh từng được ghi nhận như một trung tâm buôn bán và du lịch hấp dẫn. Đây là thương cảng trong đất liền ở Huế, thuyền của người Hoa và người Việt đậu kín trên khúc sông rộng. Hàng hóa hết sức đa dạng, ngoài lụa là gấm vóc còn các sản vật như ngà voi, đường, quế, thuốc nhuộm, vải vóc, đồ sành sứ, mỹ nghệ bằng ngà...

Bao Vinh là nơi hội tụ, giao thoa văn hóa đặc sắc của các dân tộc, tạo ra màu sắc văn hóa riêng cho mảnh đất nơi đây.

Thời huy hoàng ấy, thương cảng Bao Vinh từng được so sánh với thương cảng Hội An, có phần nhộn nhịp hơn vì gần kinh thành Huế. Sau khi phố cảng Thanh Hà nằm gần đó dần lụi tàn, đầu thế kỷ XIX, Bao Vinh nổi lên là nơi tập trung giao thương hết sức sôi động về đường thủy.

Tàu lớn, thuyền nhỏ từ khắp trong cả nước tấp nập cập bến Bao Vinh buôn bán, trao đổi hàng hóa sản vật. Bao Vinh từng có rất nhiều tàu buôn lớn đến từ Tây Ban Nha, Pháp, Nhật Bản, Trung Quốc...

Thời gian và những biến thiên của lịch sự đã làm giảm đi vai trò của Bao Vinh. Từ một thương cảng sầm uất, Bao Vinh dần trở nên thưa thớt và vắng lặng. Rồi chẳng ai còn biết đến nơi cách trung tâm Huế chỉ gần 10km này từng là một thương cảng sầm uất nhất nhì của xứ Đàng Trong.

Với nhiều người ở Bao Vinh, quá khứ đã để lại một di sản vật chất và phi vật chất quý giá, đó là dãy phố cổ kéo dài chừng 200m từ cầu Bao Vinh. Nơi ấy, người Bao Vinh từng tự hào là người phố, sánh ngang với người trong thành nội Huế xưa.

Bao Vinh có nhiều kiểu kiến trúc nhà xen lẫn nhau nằm san sát dọc hai bên đường, kiểu nhà thấp ba gian hai chái với mái ngói liệt âm dương từ thời các Chúa Nguyễn, kiểu nhà tứ giác của thời Pháp thuộc... Đường phố Bao Vinh cũng giống như phố cổ Hội An với những nếp nhà thấp, nối nhau san sát. Sau lưng những ngôi nhà cổ là dòng sông trong xanh và một bến đò ngang. Bên kia sông là làng Tiên Nộn, làng hoa Phú Mậu, làng hoa giấy Thanh Tiên và làng Sình với hội vật nổi tiếng và những người chuyên nghề vẽ tranh thờ cúng.

Trong tâm tưởng của ông Trần Văn Quyến - người sinh ra và lớn lên, gắn bó với mảnh đất này gần 80 năm - thuở ấy, đi đâu người ta hỏi “ở đâu tới?”, chỉ cần nói là Bao Vinh thì ai cũng đều biết, bởi đó là phố của người giàu, người buôn bán.

Nhưng bây giờ, tất cả chỉ còn là quá vãng. Buồn thay!

Nỗi buồn phố cổ

Các ngôi nhà cổ tại Bao Vinh là những “nhân chứng” của lịch sử. Nhưng mãi đến đầu năm 2005, những ngôi nhà cổ ở Bao Vinh mới le lói những tia hy vọng về việc được phục hồi. Năm 1991, Bao Vinh còn 39 ngôi nhà cổ, nhưng hôm nay chỉ còn chưa tới 10 ngôi nhà cổ gần 200 năm tuổi. Sự biến mất nhanh chóng những ngôi nhà cổ làm nhiều người giật mình và suy nghĩ.

Khoảng 20 năm trở lại đây, cuộc sống của phố cổ Bao Vinh đã dần đổi thay. Đó chắc sẽ là một điều mừng vui với người dân Bao Vinh vì sự đi lên của quê hương, nhưng còn đâu những ngôi nhà cổ để gọi tên “phố cổ Bao Vinh”?

Câu chuyện khiến người dân Bao Vinh trăn trở trong suốt mười mấy năm qua là tình trạng các ngôi nhà cổ đang xuống cấp trầm trọng, cột nhà siêu vẹo, sàn nhà bị lún, ngói lợp bị rơi rớt... ảnh hưởng đến tính mạng và sức khỏe của người dân. Chưa kể những hộ dân có nhà sống cạnh bờ sông Hương còn gặp phải tình trạng sạt lở đất, sạt lở nền móng nhiều ngôi nhà...

Phố cổ Bao Vinh đã từng được so sánh với phố cổ Hội An, nhưng Hội An bây giờ đã trở thành một điểm du lịch nổi tiếng, hấp dẫn. Ai nhìn lại phố cổ Bao Vinh, một thương cảng sầm uất đã “chết”, thấy vô cùng xót xa.

Vạn vật đổi thay, Bao Vinh giờ đây chỉ còn lại rất ít nếp nhà xưa cũ rêu phong và những bến đò ngang âm trầm. Còn đâu khung cảnh trên bến dưới thuyền rộn ràng một thời. Dấu tích còn lại của một thời vàng son ấy là vài ngôi nhà cổ đã gần 200 năm tuổi, một cái đình làng và một bến đò ngang lẩn khuất xen kẽ trong những ngôi nhà mới xây sau này.

Trong ánh mắt tiếc nuối, ông Lê Quang Chất, chủ nhân của một ngôi nhà cổ may mắn vẫn còn giữ được, dù ngôi nhà đã xuống cấp trầm trọng, xót xa nói: “Nhiều nhà hàng xóm đã vô cùng đau khổ khi phải phá bỏ ngôi nhà của tổ tiên để lại. Nhưng biết làm sao được, nhà thì nghèo, không đủ tiền sửa sang, khi nào cũng sợ bị sập, nên gia đình phải đành lòng làm như vậy”.

Nỗi niềm của ông Chất cũng là nỗi niềm của người dân Bao Vinh. Để cả một di sản lụi tàn, để cả một niềm huy hoàng tắt lụi, ai có lỗi?

Người Bao Vinh bây giờ nhìn Hội An với một chút gì đó tủi phận. Nếu được gìn giữ, được đầu tư, được quan tâm hơn từ nhiều năm trước, có lẽ Bao Vinh bây giờ đâu có đìu hiu như thế này. Chí ít, người dân phố cổ Bao Vinh cũng được sống trong những ngôi nhà cổ, trên con phố cổ, hãnh diện tự hào như thuở huy hoàng xưa. Nhưng có lẽ, đó chỉ là niềm ao ước xa xôi, khi những căn nhà cổ ngày càng hiếm hoi và cái danh xưng “dân phố cổ” chỉ còn là miền ký ức cũ xưa.

Xem thêm: Hà Nội đang là điểm đến hấp dẫn với các nhà đầu tư trên thế giới 

Tiêu Dao - Nhuận Mẫn